سابقه کاشی در دکوراسیون ایرانی
- با نگاهی به معماری ساختمانهای قدیمی و مساجد و اماکن مهم در ایران پی خواهید برد که سابقه کاشیکاری در ایران و استفاده از کاشی رنگی و تزئینی در معماری ایرانی به هزاره دوم پیش از میلاد برمیگردد.
- تا پیش از سدهی پنجم استفاده از نقاشی دیواری برای تزئین بنا و یا دیوارها رواج داشته است اما بعد از آن و همزمان با روی کار آمدن حکومت سلجوقیان از کاشیکاری و کاشی رنگی برای تزئین بناها استفاده شده است.
- قرن هشتم هجری دوران اوج استفاده از کاشی در دکوراسیون بناهای ایرانی بوده که تا اواخر قرن دوازدهم هجری ادامه داشته است.
- در آغاز کاشیها با آجرهای لعابدار ترکیب شده تا علاوه بر زیبایی ساختمان سبب استحکام آن نیز شوند اما رفتهرفته استفاده از کاشی در دکوراسیون و نماسازی ظاهری ساختمان کاربرد یافته و به عنوان اصلیترین عناصر برجسته تزئینی در معماری ایران شناخته شده است.
- اگرچه ابتدا کاشی رنگی بهصورت تکرنگ و بسیار ساده و با اشکال دایرهای، مثلثی و یا نیمدایره طراحی میشدند اما با گذشت زمان از عناصر طبیعی مانند درختان، گیاهان و حیوانات برای طراحی آنها استفادهشده است.
- با حمله مغول به ایران بسیاری از ویژگیهای هنر کاشیکاری دستخوش تغییر شده است اما در قرن ۱۳ میلادی و با ورود اسلام به ایران در دوره ایلخانیان کاشیکاری مجدداً جایگاه خود را باز پس گرفت.
- از آنجایی که کاشی یکی از عناصر مهم در معماری ایرانی به شمار میرفت. بنابراین بعد از فتح ایران توسط مسلمانان به جهان اسلام نیز معرفی شد و از آنجا بود که کاشیکاری اسلامی نیز برای اماکن عمومی، مساجد و قصرها رواج یافته است.
- استفاده از کاشی رنگی با نقوش گل و بوته و یا خوشنویسی با نمونههای هندسی زیبا از اصلیترین طراحیهای کاشی برای این اماکن به شمار میرفت که به مرور به خانههای ایرانی نیز راه یافت و استفاده از کاشی در دکوراسیونداخلی خانه نیز مرسوم شد.
- در پایان دوران ایلخانی و ابتدای دوران تیموری هنر کاشیکاری به اوج تکامل خود رسید و در این دوران بود کهکاشیکاری معرق جلوهگر شد.
- مسجد گوهرشاد، مسجد جامع یزد و مسجد جامع ورامین نمونههایی از معرقکاری با کاشی را به نمایش میگذارند. قدیمیترین نمونههای کاشیکاری اسلامی در گنبدهای مساجد به قرون ۷ و ۸ هجری برمیگردد زمانی که از کاشیهای لعابی رنگی برای تزئین بنا یا دیوار استفاده شده است.
- استفاده از آجرهای لعابی فیروزهایرنگ در دوران سلجوقی رواج یافته است که گاهاً از آن برای ایجاد خط نسخ کوفی استفاده شده است.
- قدیمیترین نمونه خط کوفی روی آجر پخته نشده فیروزهایرنگ که به قرن یازده هجری برمیگردد در موزه ایران باستان موجود است. مسجد سید اصفهان، گنبد قرمز مراغه و جامع گناباد ازجمله بناهای مذهبی هستند که برای تزئین آنها از کاشی رنگی فیروزهای استفاده شده است.
- با توجه به اینکه در دوران صفویان اصفهان پایتخت ایران بوده است بنابراین اصفهان یکی از اصلیترین شهرهای ایران است که ردپای هنر کاشیکاری در آن بسیار یافت میشود زیرا نمونههای زیادی از کاشیکاری تزئینی ایرانی به دوران صفویه برمیگردد.
- مساجد معروف، کلیساها، بازارها و اماکن عمومی زیادی در اصفهان وجود دارند که با کاشیکاری ایرانی زینت دادهشدهاند.
- با آغاز دوره صفویه و به دلیل شرایط اقتصادی و سیاسی از تکنیکی در تولید کاشیکاری استفادهشده که منجر به تولید کاشیهای هفت رنگ شد. دیری نپایید که این تکنیک به دلیل مقرونبهصرفه بودن، کوتاه بودن مدتزمان تولید و امکان بهرهگیری از شیوههای تزئینی قبلی بسیار محبوب شد.
- با این تکنیک کاشیها بهصورت مربعی شکل و اغلب با رنگهای زرد و نارنجی تولید شدند. در این دوران بود که نقوش عربی بهشدت رواج یافت و این تکنیک تا پایان دوره قاجار متداول بود.
