تاریخچه اسﺘﻔاده از گچ در ایران قبل از اسلام

سابقه استفاده از گچ و اینکه از چه زمانی به صورت یکی از عناصر کاربردی معماری ایرانی درآمده، کاملاً روشن نيست، اما براساس یافتههای باستانشناسی، ﻗدیمترین آﺛار به دست آمده از گچ مربوط به دوران ایلامی است که از هفت تپه خوزستان به .)۱۸۵ :۱۳۳۳/ گرامی نژاد، ۳۱۳ :۱۳۱۱دست آمده است(انصاری، در دوران هخامنشی از گچ برای پوشﺶ ستونهای چوبی( تالار معروف به خزانه داریوش در تخت جمشيد) استفاده شده است. ). همچنين ۱۱۵ : ۱۳۳۴ از کاخ شوش متعلق به دوران هخامنشی ﻗطعهای از گچبری گﻞهای لاله به دست آمده است(سجادی، ) و در حفاریهای کاخ اردشير اول در ميان مصالح ۲۲۳ :۱۳۵۳ کتيبهای گچی به شکﻞ مقعر در کاخ داریوش یافت شده است(پرادا، ساختمانی ﻗطعاتی از گچ به رنگ سبز خاکستری، آبی روشن و سفيد به دست آمده که برای پوشﺶ دیوارهای خشتی به کار رفته .)۱۲۳ :۱۳۱۸بود(احمدی و شکفته، در دوران اشکانی کاربرد گچ را در کاخهای نسا ملاحظه میکنيم. مدارك به دست آمده از نسا و کوه خواجه حاکی از کاربرد گچ ). بر اساس یافتههای باستانشناسان شوروی در کاخهای نسا و کاوشهای ۲۳۲ :۱۳۱۸روی دیوارهای خشتی است(مﺤمدی فر، پروفسور هرتسفلد در کوه خواجه، در روزگار اشکانيان از گچ هم برای پوشﺶ دیوارهای خشتی استفاده شده که روی ﻗسمتهای گچ کاری شده را معمولا با نقوش و تصاویر انسانی و حيوانی رنگ آميزی و نقاشی کردهاند و هم به صورت کنده کاری کار شده است که نمونه به دست آمده از کوه خواجه مربوط به سده نخستين ميلادی با یك طرح ساده هندسی (صليب شکسته و خطوط مستقيم :۱۳۳۸/گيرشمن ۱۱۵ :۱۳۳۴و دوایر متداخﻞ که به شکﻞ زیبایی درهم ادغام شده و تکرار گردیده) ساخته شده است (سجادی ۴۸-۵۸٫) در روزگار ساسانيان تقریباً همه هنرها رونق و پيشرفت فوق العادهای داشتند اما برخی شاخههای هنری مانند معماری، مجسمه سازی و گچبری که در ارتباط مستقيم با هنر تشریفاتی و درباری بودند؛ از توجه و خلاﻗيت بيشتر برخوردار بودند(احمدی و شکفته، ). در روزگار ساسانيان علاوه بر جنبههای کاربردی آن به صورت ملاط و یا پوشﺶ دیوارها و همچنين گچبری کنده ۱۲۳ :۱۳۱۸ کاری، گچبری ﻗالبی (ﻗالبگيری گچ برای به وجود آوردن نقوش و طرحها و شکﻞهای مورد نظر) نيز متداول شده است. هرچند بعضی از مﺤققين وجود تکنيك گچبری ﻗالبی را در دورهی ساسانی انکار میکنند. اما ﻗطعات گچبری بسياری از این دوران به دست آمده که به طور مشخﺺ به روش ﻗالبگيری ساخته شدهاند که می توان از گچبریهای به دست آمده از چال ترخان نام برد، در این ). از دوران ساسانی ۱۱۵ :۱۳۳۴ گچبریها مضامين گچبری جدا جدا ﻗالبگيری شده و سپس در کنارهم ﻗرار داده شده اند(سجادی، مهم ترین یافتههای ما در گچبری از نيشابور، حوالی ری، تيسفون، کيﺶ بين النهرین، دامغا ن و تخت سليمان بوده است، غير از .)۱۴۵ :۱۳۱۸ آنها ﻗطعات بسياری هم هست که از طریق خرید و فروش اشيای هنری به موزهها راه یافتهاند