ابعاد آجر
ابعاد آجر
از آنجایی که آجر را از پختن خشت خام بدست میآورند، در هر دورهٔ تاریخی ابعادش کمابیش نزدیک به خشت است. ابعاد آجر در هر بنای تاریخی قطعاً نمایانگر دورهٔ تاریخی آن نیست؛ به این معنا که در هر مقطع تاریخی با توجه به نوع خاک و مکان و شیوه اجرا، ابعاد آجر تغییر میکند. (مثلاً اگر خاک سست باشد، ابعاد آجر کوچکتر میشود)
در دوران ایلامی استفاده آجر به صورت کامل، بیشتر از کاربرد آن به صورت نیمه است. در بررسی مقابر ایلامی (هزارهٔ دوم قبل از میلاد) ابعاد آجر بر سه دسته است.
۲۸× ۲۳ ~۲۴× ۷ cm
۳۸× ۳۲ ×۶/۵ cm
۲۷ ~۲۸ ×۲۵ ×۷ cm
در دوران ماد کاربرد آجر به صورت نیمه معمول تر شد:
cm 10 ×۳۳× ۳۳
در دوران پارتیان نیز کاربرد آجر به صورت نیمه بیشتر است. ابعاد آجرهای یک دژِ مربوط به دوران پارت:
۸ × ۳۲ × ۳۲ cm
۱۰ × ۴۰ × ۴۰ cm
cm 9 × ۳۷×۳۷ شکل عمومی آجرهایی که در طی دورانهای مختلف بعد از اسلام در بناها بکار گرفته شده، اکثراً چهار گوش یا مربع در اندازههای مختلف است.
در قرون اولیهٔ اسلامی کما بیش تنوع آجرهای دوران ساسانی معمول بوده و میانگین ابعاد آجر بیشتر cm10×۳۳×۳۳ است.
در قرن چهارم آجرها به کوچکترین اندازهٔ خود میرسند و میانگین ابعاد آجرها به ۵٫۵ × ۱۸ ….. ۶٫۵ × ۸میرسد.
در دوران سلجوقی آجرهای معمولی بزرگتر میشوند و به میانگین ۲۶ سانتیمتر در طول و عرض میرسند.
در دوران ایلخانی اندازههای گوناگون ۱۸تا ۳۸بکار میرفتهاست. گونهٔ رایج، ۲۰ تا ۲۲ و با ضخامت ۴٫۵ تا۵ بودهاست. این آجرها از نظر رنگ متنوع هستند: زرد کمرنگ – زرد مایل به قهوهای –قرمز تیره و خاکی از شاه عباس به بعد ابعاد آجر کما بیش در میانگین ۲۳ در طول و عرض ثابت میشود؛ استفاده از آجرهایی به این ابعاد امروز نیز متداول است. (۵× ۲۴×۲۴)
در دوره زندیه به دلیل نامناسب بودن خاک شیراز، آجرها در لار با ابعاد ۲۳٫۵ تا ۲۴، پخته شدهاند. آجرهای این دوران به کریمخانی معروف است. آجرهای بزرگ مستطیل «علینقی خانی» از همین دوره در دست است که در لبهٔ باغچهها بکار برده میشدهاند.
اندازه رایج در دوران قاجار۴× ۱۹٫۵×۱۹٫۵ بودهاست.
ابعاد آجر برای کفسازی متفاوت باآجر بکار رفته دردیوار است. آجر فرش دورهٔ سلجوقی به ابعاد ۴۴×۴۰ بود که به نام آجر نظامی شهرت یافتند؛ و در دوران قاجار برای کفسازی خصوصاًفرش بامها متداول شدند. آجر با ابعاد ۲۰×۲۰ با نام آجر فرشی خوانده میشود.
ضخامت آجرها نیز تغییرات زیادی یافت بیشترین ضخامت ۱۳٫۵سانتیمتر و کمترین ضخامت حدود ۳٫۳سانتیمتر بودهاست
